Božićni praznici: Predivan običaj na Badnje veče! (VIDEO)

Reč je o drevnom običaju koji se još zadržao u nekim našim krajevima. Običaj je nekada bio nezaobilazan i rasprostranjen širom Srbije, a danas se naročito čuva u mnogim krajevima Vojvodine, naročito u Sremu i Mačvi. Ime vertep potiče iz crkvenoslovenskog jezika i njegovo značenje je “pećina”.

Vertepi obilaze domove komšija, rođaka i prijatelja, a veruje se da onima koji ih ugoste donose sreću, dobro raspoloženje, zdravlje i bogatstvo. Ko su čini vertepašku družinu i šta ona simboliše?

U pitanju su mladići ili deca, naročito maskirani, koji predstavljaju likove cara Iroda i tri mudraca Gašpara, Valtazara i Melhiora maskiranih, sa bradama i krunama. U svečanim odorama, opasani širokim pojasima nose mačeve. Prate ih 3 pastira: Deda Guba koji predstavlja šaljivdžiju, Stanko i Teodor. Grupu vertepa može proširiti i još pastira obučenih u tzv. gunjake, karakteristične vunene prsluke, sa štapovima u rukama i šubarama na glavama i nekoliko dece koji sa šlemovima na glavama i mačevima, ogrnutih plaštevima glume rimske vojnike.

Domaćini na Badnje veče ostavljaju širom otvorene kapije i iščekuju vertepe koji se obično već ore negde iz daleka pevajući niz ulicu. Pokucavši na vrata, vertepi pozdravljaju:

„Hristos se rodi domaćine!”

 I pitaju:

 „Da li primate vertepe u dom?”



 Ulaskom u kuću donose sreću, dobro raspoloženje, zdravlje i bogatstvo. Sa sobom nose i naročitu maketu manastira, koja je i svojevrsna kasica za priloge i darove, a simbol darova Bogomladencu koje su sa Istoka poneli mudraci. Pevaju božićne pesme: “Roždestvo tvoje”, “Božić, Božić blagi dan”, zatim “Vsi jazici vosplešite rukami”, i “Djeva Dnes”- “Devojka danas rađa Presuštastvenoga” i domaćinima priređuju kratki dramski prikaz. Po završetku, glava porodice vertepe daruje jabukama, orasima, bombonama, kolačima pa i novcima.

Ko su bili mudraci sa Istoka i pastiri i šta je bila njihova misija?

Tri mudraca sa Istoka – Gašpar, Valtazar i Merhior imaju simbolično obojena lica. Oni su bili carevi iz tri carstva (Persije, Arabije i Misira), koji su u isto vreme bili i naučnici (astronomi). Oni su primetili čudesnu zvezdu koja je nagoveštavala rođenje Isusa Hrista kao novoga cara. Prateći tu zvezdu dođoše do Vitlejema i zvezda se zaustavi iznad pećine u kojoj je Isus rođen. Merhior je bio star, belo obojena lica, sed sa dugom belom kosom i bradom. Gašpar, lica crvena mlad i bez brade. Valtezar je licem crn i vrlo bogat. Oni su i predstavnici tri glavne rase ljudske, koje su proizašle od Nojevih sinova: Sima, Hama i Jafeta. Persijanac je predstavljao Jafetite, Arabljanin Semite a Misirac Hamite. Tako se može reći da se kroz njih trojicu ceo rod ljudski poklonio Bogomladencu, Gospodu našem.

Gospodu Isusu rođenom u Vitlejemu najpre se pokloniše pastiri i mudraci sa istoka. Dakle najprostiji i najmudriji ovoga sveta. Pastiri su naložili vatru u pećini kako bi se Josif, Marija i dete ugrejali pa otuda i jeste hrišćanski običaj paljenja badnjaka kao znak dočekivanja Bogomladenca. Pastirima je sam Anđeo javio da se rodio Spasitelj u pećini.

U grupi vertepa pored tri pastira (Teodor, Stanko i Deda Guba) i tri mudraca sa Istoka (Merhior, Gašpar i Valtezar) učestvuje i car Irod koji je hteo da pogubi Bogomladenca bojeći se za svoj carski presto. Naredio je mudracima da se vrate kad pronađu novog cara i da mu kažu gde je da i on može dare odneti. Anđeo je javio mudracima da se vrate drugim putem da spreči Irodovu zlu nameru.