Lazareva subota – Praznik dece i početak vaskršnjih svečanosti
Lazareva subota, poznata i kao Vrbica, obeležava se u subotu pre Cveti, u šestoj nedelji Velikog posta, i posvećena je uspomeni na vaskrsenje četvorodnevnog Lazara i svečani ulazak Isusa Hrista u Jerusalim, gde su ga deca radosno dočekala. Ovaj dan ima poseban značaj u pravoslavlju, jer označava početak velikih vaskršnjih praznika, a naročito je drag deci, koja su u središtu običaja.
Tradicionalni običaji za Vrbicu
Na Lazarevu subotu, u popodnevnim časovima, u pravoslavnim crkvama služi se večernje bogosluženje. U hram se unose mlade vrbove grančice, tek ulistale, koje se osvećuju. Nakon toga, sveštenik deli osvećene grančice vernicima, a sledi trokratni ophod oko crkve uz crkvene barjake, ripide i čirake, dok narod peva tropar Lazareve subote. Osvećene vrbove grančice vernici odnose kući i postavljaju ih pored ikone i kandila, simbolizujući blagoslov i zaštitu doma.
Ovaj praznik poznat je kao praznik dece. Majke svečano oblače svoju decu, čak i onu najmlađu, i vode ih u crkvu. Deci se kupuju zvončići vezani na trobojku, koji se stavljaju oko vrata, a na glave se postavljaju venčići od cveća. Deca se raduju ovom danu – trče po crkvenoj porti, zveckaju zvončićima i učestvuju u ophodu. Zvuk zvončića simbolizuje pobedu života nad smrću, kako Lazarevu, tako i Isusovu, koja se proslavlja na Uskrs.
Kako Srbi u dijaspori slave Lazarevu subotu
Srbi u dijaspori, posebno u zemljama poput Australije, Kanade, SAD-a i Nemačke, trude se da očuvaju tradiciju Lazareve subote uprkos udaljenosti od domovine. U srpskim pravoslavnim crkvama u dijaspori, poput crkve Svetog Save u Torontu ili Svetog Arhangela Mihaila u Beču, koja je deo Eparhije austrijsko-švajcarske (više informacija o eparhijama možete pronaći na zvaničnom sajtu
Srpske pravoslavne crkve) , organizuju se bogosluženja i ophodi slični onima u Srbiji. Roditelji vode decu na liturgiju, a često se organizuju i dodatne aktivnosti – deca uče o značaju praznika kroz crkvenoškolске radionice, a neretko se priređuju i zajednička druženja sa tradicionalnim srpskim kolačima poput česnice. Na primer,
Srpska pravoslavna eparhija istočne Amerike redovno organizuje liturgije za Lazarevu subotu, gde zajednica može učestvovati u ovim običajima.
U Australiji, gde je srpska zajednica veoma brojna, u gradovima poput Sidneja i Melburna često se organizuju kulturne manifestacije povodom Vrbice. Deca nose narodne nošnje, a zvončići i vrbove grančice su neizostavni deo proslave. U nekim zajednicama, gde vrba nije lako dostupna, koriste se grančice drugog cveća ili biljaka koje simbolično zamenjuju vrbu, poput maslinovih grančica.
Značaj Lazareve subote i istorijski kontekst
Lazareva subota ima dubok duhovni značaj jer slavi čudo vaskrsenja Lazara, kojeg je Isus vaskrsao četiri dana nakon smrti, što je bio uvod u Hristovo vaskrsenje na Uskrs. Prema crkvenom predanju, Lazar je kasnije postao prvi vladika na Kipru, rukopoložen od apostola Pavla i Varnave. Živeo je još 30 godina u Larnaci, gde je i drugi put umro i bio sahranjen. Sam grad Larnaka na Kipru dobio je ime po Lazarevoj grobnici, jer „Larnaks“ na grčkom znači grobnica.
Tradicija se nastavlja
Praznik je bio veoma značajan u Srbiji pre Drugog svetskog rata, kada su se održavale velike povorke i narodna veselja, a deca su bila u središtu svih običaja. Danas se
tradicija nastavlja, iako u nešto skromnijem obliku, ali duh Vrbice i dalje živi kroz radost dece i porodična okupljanja.
